Poziom inteligencji płynnej a zachowania związane z pracą u kierowców samochodów ciężarowych

Krzysztof Horoszkiewicz; Aleksander Korchut

Krzysztof Horoszkiewicz SWPS University of Social Sciences and Humanities, Katowice
Aleksander Korchut Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS, Wydział Zamiejscowy w Katowicach, Katowice

Keywords: psychologia transportu, osobowość, zachowanie, kierowcy, inteligencja płynna

Abstract

Artykuł podejmuje próbę określenia zależności pomiędzy poziomem inteligencji płynnej a typami zachowań i przeżyć związanych z pracą w grupie kierowców z uwzględnieniem ich wieku. Badaniami zostali objęci kierowcy samochodów ciężarowych, którzy uczestniczyli w badaniach okresowych w zakresie psychologii transportu. Badania obejmowały ocenę sprawności intelektualnej oraz czynników osobowościowych z uwzględnieniem poziomu zaangażowania zawodowego, radzenia sobie ze stresem i obciążeniami w pracy oraz emocjonalnego stosunku do pracy. Zastosowano Test Matryc Ravena w wersji Standard oraz Kwestionariusz Avem. Wykazano, że wyższy poziom inteligencji płynnej sprzyja podejmowaniu zachowań w pracy typu „oszczędnościowego”, natomiast niższy - wiąże się z tendencją do zachowań ryzyka typu A (nadmiernego przeciążenia pracą).

Wiek nie różnicował badanych osób w kontekście radzenia sobie ze stresem i obciążeniami w pracy. Starsi kierowcy preferowali strategię opartą na rezygnacji w sytuacji porażki. Autorzy wnioskują, aby uwzględniać badanie inteligencji i wzorców zachowań związanych z pracą w diagnostyce przydatności do zawodu kierowcy.

References

1. Aouil B., Leźnicka M., Jachimowicz-Wołoszynej D., Zaremba J.: Wypalenie zawodowe - próba oceny skali problemu w województwie kujawsko-pomorskim. Problemy Higieniczno Epidemiologiczne, 2011; 92; 3: 436-440. 
2. Basińska M. A., Jaskólska J., Piórkowski K.: Inteligencja emocjonalna a typy zachowań i przeżyć w pracy w grupie żołnierzy zawodowych. Polskie Forum Psychologiczne, 2007; 12; 1: 80-92. 
3. Biernacki M.: Związek wieku oraz wybranych cech osobowości z funkcjonowaniem poznawczym analiza w kontekście zachowań drogowych [niepublikowana praca doktorska]. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2013. 
4. Biernacki M., Tarnowski A.: The effect of age and personality on the main cognitive processes in drivers. International Journal of Occupational Medicine
and Environmental Health 2011; 24(4):367–379. DOI 10.2478/s13382-011-0035-x.
5. Evans G.W., Palsane M.N., Carrere S.: Type A and occupational stress:
A cross-cultural study of blue-collar workers. Journal of Personality and Social Psychology, Vol 52(5), May 1987, 1002-1007.
6. George D. and Mallery P.: SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide
and Reference 17.0 Update. 10th Edition, Pearson, Boston 2010.
7. Jaworowska A., Szustrowa T.: Test Matryc Ravena w wersji Standard TMS, Formy: Klasyczna, Równoległa, Plus. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2000. 
8. Jensen A. R.: The Psychometrics of Intelligence. (W:) Nyborg H. [red.]. The scientific study of human nature. Tribute to Hans J Eyesenck at Eighty. Pergamon, Wielka Brytania 1997, s. 221-239.
9. Kosslyn M. S., Rosenberg S. R.: Psychologia. Mózg, człowiek, świat. Wydawnictwo Znak, Kraków 2006. 
10. Łuczak A.: Strategie radzenia sobie ze stresem zawodowym stosowane
przez kierowców samochodów ciężarowych. Polskie Forum Psychologiczne 2012, tom 17, numer 1, s. 137-154.
11. Marcinek P.: Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości,
Gereontologia Polska. 2015; 15; 3: 69-75.
12. Merecz D., Waszkowska M.: Źródła i konsekwencje stresu zawodowego w pracy kierowcy, (w:) Wągrowska-Koska E. (red.). Zagrożenia zdrowia kierowców pojazdów silnikowych związane ze szkodliwymi i uciążliwymi warunkami środowiska pracy, Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, Łódź 2007.
13. Miśkowiec D., Kwarta P., Witusik A., Pietras T.: Wzór zachowania typu A jako predyktor choroby niedokrwiennej serca - czy wciąż aktualny problem? Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2013; 22; 2: 129-136. 
14. Płatek A.E., Szymański F.M., Filipiak K.J., Ozierański K., Kotkowski M., Tymińska A., Kowalik R., Karpiński G., Opolski G.: Częstość występowania zaburzeń depresyjnych w grupie zawodowych kierowców – subanaliza epidemiologiczna badania RACER. Psychiatria Polska 2016; 50(4): 859–871. DOI: http://dx.doi.org/10.12740/PP/44395.
15. Rongińska T., Gaida W. A.: Strategie radzenia sobie z obciążeniem psychicznym w pracy zawodowej. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego,
Zielona Góra 2003. 
16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy
(Dz. U. z 2014r., poz. 937)
17. Seligman D.: O inteligencji prawie wszystko. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995. 
18. Strelau J.: Inteligencja człowieka. Wydawnictwo Żak, Warszawa 1997.
19. Terelak J. F.: Psychologia kierowców pojazdów drogowych. Teoria i stan badań. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2015.
20. Truszczyński O., Różanowski K., Baran P., Lewandowski J.: Wartość predykcyjna inteligencji w badaniach sprawności psychomotorycznej kierujących pojazdami. Przegląd Psychologiczny, 2012; 55: 397-410.
21. Urbańska K., Żelazko A., Domagalska J., Nowak P.: Porównanie narażenia na stres
i analiza sposobów radzenia sobie z nim wśród kierowców samochodów dostawczych i kierowców komunikacji miejskiej. Medycyna Pracy, 2016; 67; 4: 455-466.
22. Wągrowska-Koski E.: Warunki pracy i narażenie na czynniki szkodliwe i uciążliwe
w środowisku pracy kierowców. (w:) Wągrowska-Koska E. (red.). Zagrożenia zdrowia kierowców pojazdów silnikowych związane ze szkodliwymi i uciążliwymi warunkami środowiska pracy, s. 7-10. Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, Łódź 2007.